คำวิพากษ์และข้อเสนอแนะ
ร่างยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนา

ของ คณะกรรมาธิการการศึกษา ศิลปะและวัฒนธรรม วุฒิสภา

 

โดย

ดร. นันทสาร  สีสลับ

พระพยับ  ปัญญาธโร

 

 

 

 

 

คำวิพากษ์และข้อเสนอแนะ

ร่างยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนา

ของ คณะกรรมาธิการการศึกษา ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม วุฒิสภา

 

โดย
ดร.นันทสาร  สีสลับ

-ที่ปรึกษา คณะอนุกรรมาธิการศาสนาและวัฒนธรรมวุฒิสภา

-ที่ปรึกษา มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก

-อดีต  เลขาธิการองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก

-อดีต  รองอธิการบดี และรักษาการณ์อธิการบดี มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก

 

 

 

 

 

1. ความนำ

           

ประเทศไทยได้รับการยอมรับให้เป็นผู้นำและเป็นศูนย์กลางทางพระพุทธศาสนาของโลก โดยมีพุทธมณฑลเป็นที่ตั้งศูนย์อำนวยการการเผยแผ่และแลกเปลี่ยนทางพระพุทธศาสนาของโลก ตามมติที่ประชุมนานาชาติ ว่าด้วยวันวิสาขบูชาสากลประจำปี 2548 ณ ศูนย์การประชุมสหประชาชาติ ศาลาสันติธรรม กรุงเทพมหานคร     

การที่คณะกรรมาธิการ การศึกษา ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรมวุฒิสภา ได้ริเริ่มจัดทำแผนยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนา เพื่อใช้เป็นกรอบและแนวทางในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาซึ่งเป็นศาสนาประจำชาติ จึงนับว่าทันกาลและเหมาะสมกับสถานการณ์ไทยและของโลกปัจจุบันละอนาคตเป็นอย่างยิ่ง

ผมได้รับการมอบหมายจากคณะกรรมาธิการ การศึกษาศาสนาศิลปะและวัฒนธรรมวุฒสภาให้วิพากษ์เนื้อหาสาระสำคัญของแผนยุทธศาสตร์ฯ หมวดที่ 1 ว่าด้วยบทนำเกี่ยวกับความเป็นมาของพระพุทธศาสนาในประเทศไทยและหมวดที่ 2 ว่าด้วย การวิเคราะห์สภาพแวดล้อม ปัญหาและอุปสรรค ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาอย่างไรก็ตาม เพื่อให้เกิดความสมบูรณ์ในการนำเสนอแบบองค์รวมที่ครอบคลุมไปถึงองค์ประกอบทั้งหมดของยุทธศาสตร์ฯจึงได้จัดทำเป็นเอกสาร คำวิพากษ์และข้อเสนอแนะ แผนยุทธศาสตร์เพื่อประกอบการพิจารณาของที่ประชุมสัมนา และเพื่อประหยัดเวลาในการนำเสนอในส่วนที่เกี่ยวกับหมวดที่ 1 และหมวดที่ 2 ตามที่ได้รับมอบหมายด้วย

           
เป็นที่ยอมรับว่า แผนยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนาฉบับนี้ ได้สะท้อนถึงองค์ความรู้ทางพระพุทธศาสนาที่สมบูรณ์ค่อนข้างมาก ซึ่งเป็นผลพวงจากการยกร่างโดยคณะผู้ทรงคุณวุฒิของคณะกรรมาธิการฯวุฒิสภา และได้รับการปรับปรุงให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น โดยคณะอนุกรรมาธิการศาสนาและวัฒนธรรมวุฒิสภาตามลำดับ ต่อจากนั้นจึงได้มีการจัดประชาพิจารณ์โดยผู้ทรงคุณวุฒิทั้งฝ่ายสงฆ์และฝ่ายฆราวาส ก่อนที่จะถูกนำเสนอต่อที่ประชุมสัมมนาในวันที่ 8 กรกฎาคม 2548 ณ พุทธมณฑลซึ่งเป็นศูนย์กลางทางพระพุทธศาสนาของโลกในวันนี้

กล่าวโดยสรุปถือได้ว่า ร่างยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนา ฉบับนี้ค่อนข้างจะสมบูรณ์แล้ว แต่เพื่อให้เกิดความสมบูรณ์มากที่สุดและเพื่อการมีส่วนร่วมจากผู้ทรงคุณวุฒิซึ่งกระจายอยู่ในภูมิภาคต่างๆทั้งส่วนกลางและส่วนภูมิภาค จึงได้จัดประชุมสัมมนาในเชิงประชาพิจารณ์อีกครั้งหนึ่ง เพื่อรวบรวมความคิดเห็นและข้อเสนอแนะที่ตกผลึกไปบูรณาการในแผนยุทธศาสตร์ฯก่อนจัดพิมพ์เผยแผ่และนำเสนอรัฐบาลพร้อมองค์กรที่เกี่ยวข้องเพื่อนำไปใช้เป็นกรอบและทิศทางในการเผยแผ่และแลกเปลี่ยนทางพระพุทธศาสนาทั้งในประเทศไทยและทั่วโลกต่อไป

  
เป็นที่ยอมรับว่านับตั้งแต่เกิดเหตุการณ์โศกนาฎกรรม 11 กันยายน (NINE ELEVEN )ที่ตึกเวิรลเทรด ที่กรุงนิวยอร์ค สหรัฐอเมริกา ถูกผู้ก่อการร้ายถล่มและมีผู้เสียชีวิตเป็นจำนวนมาก รวมทั้งคนไทยด้วย สถานการณ์ของโลกทางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และการศาสนาได้เปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง ผู้นำของโลกตกอยู่ในสภาพมึนงงและได้ร่วมกันกำหนดยุทธศาสตร์ในการแก้วิกฤตและฟื้นฟูสถานการณ์ให้กลับคืนสู่สภาพปกติโดยเร็ว โดยเน้นนโยบายปราบปรามผู้ก่อการร้ายเป็นสำคัญและใช้หลักอิทัปปจยตา เป็นฐานวิเคราะห์สถานการณ์ของโลกว่า บุคคลและสังคมตั้งแต่ระดับรากหญ้าจนถึงระดับโลกจะต้องอาศัยและพึ่งพาซึ่งกันและกัน ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง โดยถือว่า โลกนี้เป็นหมู่บ้านเดียวกัน ( Global Village )ภายใต้ยุคโลกาภิวัฒน์ ( สังคมข้อมูลข่าวสาร ) เมื่อส่วนใดส่วนหนึ่งมีผลกระทบไปทั่วโลก ดังเช่น การปรับขึ้นราคาน้ำมันโลกในปัจจุบัน

ดังนั้นทั่วโลกทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และองค์กรศาสนา จึงต้องปรับยุทธศาสตร์ทั้งในส่วนกับวิถีชีวิต วิถีคิด และวิถีการเรียนรู้ใหม่ จึงจะก้าวทันโลก และอยู่ร่วมกับผู้อื่น( เพื่อนร่วมโลก ) ได้อย่างมีความสุข และเอื้ออาทรซึ่งกันและกันฉันญาติ ตามหลักพรหมวิหารธรรม ซึ่งก็สอดคล้องกับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาอย่างยิ่ง

ดังนั้น ยุทธศาสตร์ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา จึงควรจะได้เน้นถึงการนำธรรมะสู่สังคมไทยและสังคมโลก ทั้งในเชิงรุก(การเผยแผ่) และเชิงรับ(การแลกเปลี่ยน)จึงจะทำให้บุคคลและสังคมเกิดการเรียนรู้หลักพุทธธรรมทั้งในด้านปริยัติ และปฎิเวธ ซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญในหลักการจัดการศึกษาทางพระพุทธศาสนา เรียกว่า ไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ และปัญญาทั้งนี้  โดยคำนึงยุทธศาสตร์ด้านเนื้อหาของธรรมะ(ข้อ2)ที่จะนำมาถ่ายทอดและเผยแผ่ ตามที่ปรากฏในภาคผนวกแบบแสดงความคิดเห็นแนบท้าย ซึ่งพระพยับ ปญฺญาธโร เลขาธิการมูลนิธิพระเทพวรมุนี(เสน  ปญญาวชิโร) วัดมหาพุทธาราม จังหวัดศรีสะเกษและผู้ทรงคุณวุฒิเครือข่ายมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาโลก เป็นผู้นำเสนอ เพราะจะทำให้เกิดผลในทางปฏิบัติ ตามยุทธศาสตร์ได้อย่างเป็นรูปธรรม จึงได้นำเสนอเป็นส่วนหนึ่งของคำวิพากษ์และข้อเสนอแนะด้วย

 

2.  คำวิพากษ์และข้อเสนอแนะ

           
เนื้อหาสาระในหมวดที่ 1

บทนำ มีเนื้อหาสาระจำกัดอยู่เฉพาะในประเทศไทยซึ่งความจริง สถานการณ์ของโลกในปัจจุบันได้ปรับเปลี่ยนไปสู่ความเป็นหมู่บ้านโลกเดียวกัน (Global Village ) ดังกล่าวแล้ว จึงควรปรับเพิ่มหัวข้อดังนี้

1. ปรับหัวข้อที่1 จากความเป็นมาของพระพุทธศาสนาในประเทศไทย เป็นความเป็นมาของพระพุทธศาสนาเพื่อให้เห็นภาพองค์รวม โดยมีหัวข้อดังนี้

1.1 ความเป็นมาของพระพุทธศาสนาในโลก

อาจลำดับเหตุการณ์ตั้งแต่สมัยพุทธกาล โดยเฉพาะกุศโลบายในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่พระพุทธองค์ประทานแก่พระสาวก 60 รูปก่อนออกเดินทางเผยแผ่พระพุทธศาสนาและควรยึดเป็นแผนแม่บทหรือ ( Road Map )ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในไทยและของโลกในปัจจุบัน โดยนำทั้งภาษาบาลีและคำแปลมาจารึกไว้เป็นประวัติศาสตร์ดังนี้

จรถ ภิกฺขเว จาริกํ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ เทเสถ ภิกฺขเว ธมฺมํ อาทิกลฺยานํ มชฺเชกลฺยานํ ปริโยสานกลฺยานํ สวตฺถํ สพยญชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พรฺหมฺจริยํ ปกาเสถ

“ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงเที่ยวจาริกไป เพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขแก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย”

“ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงแสดงธรรมอันดีงามในเบื้องต้น (ศีล) งามในท่ามกลาง(สมาธิ)งามในที่สุด(ปัญญา)”

“จงประกาศพรหมจรรย์พร้อมทั้งอรรถ และพยัญชนะอันบริสุทธิ์โดยสิ้นเชิงเถิด”

จากพุทธกุศโลบายข้างต้น จะทำให้หน่วยงาน และองค์กรที่เกี่ยวข้องกับการเผยแผ่พระพุทธศาสนาให้คำนึงถึงศาสนาบุคคล ที่จะทำหน้าที่เผยแผ่พระพุทธศาสนาต้องมีคุณสมบัติสมบูรณ์และมีความรู้พระไตรปิฎกอย่างแตกฉานทั้งอรรถและพยัญชนะดังนั้นพระพุทธองค์จึงได้กำหนดกลุ่มเป้าหมายเพื่อการเผยแผ่ไว้โดยเฉพาะ จึงได้เลือกพระสาวกซึ่งล้วนแต่เป็นพระอรหันต์ทั้งสิ้น นอกจากนี้ยังได้กำหนดเป้าหมายในการเผยแผ่ได้อย่างชัดเจนอีกด้วย

ต่อจากนั้นจึงลำดับความเป็นมาถึงสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช การแบ่งพระพุทธศาสนาโดยแบ่งเป็น 9 สายไปสู่ดินแดนต่างๆ ทั่วโลกในปัจจุบัน ผลจากความพยายามของชาวพุทธไทยและพุทธโลก ได้มีผลให้สหประชาชาติ ได้ประกาศให้วันวิสาขบูชาเป็นวันสำคัญของโลก ตั้งแต่ปี 2542 เป็นต้นมา และชาวโลกได้มอบให้ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางของพระพุทธศาสนาของโลกตามมติที่ประชุมนานาชาติเนื่องในวันวิสาขบูชาสากลปี 2448

1.2 ความเป็นมาของพระพุทธศาสนาในประเทศไทย

โดยมีเนื้อหาสาระตามต้นฉบับร่างโดยอาจเติมข้อความในหน้า 15 ในหัวข้อสมัยรัชกาลที่ 9 ว่าปี พ.ศ.2548 ประเทศไทยได้รับการยอมรับจากชาวโลกให้เป็นศูนย์กลางพระพุทธศาสนาของโลก โดยมีพุทธมณทลเป็นศูนย์อำนวยการเผยแผ่และแลกเปลี่ยนทางพระพุทธศาสนาของโลกตามอุดมการณ์วันวิสาขบูชาเป็นวันสำคัญของโลกและสหประชาชาติ

เนื้อหาสาระในหมวดที่ 2

ปัจจัยด้านวัตกรรมเทคโนโลยี ตามที่ปรากฏในหน้า 29 ข้อ 1 ปัจจัยที่เป็นโอกาสให้เอื้อต่อการเผยแผ่ ควรจะเพิ่มคำว่า พุทธโธโลยี ลำดับไว้วรรคท้าย เพื่อเป็นเครื่องเตือนใจผู้ใช้เทคโนโลยีไม่ให้เป็นไปเพื่อสนองกิเลสของตนเป็นส่วนใหญ่อย่างที่เป็นอยู่ปัจจุบัน พุทธโธโลยี เป็นการใช้เทคโนโลยีเผยแผ่หลักธรรมะสำหรับการปฏิบัติเพื่อให้สังคมโดยรวมดีขึ้นและอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขไม่แก่งแย่งกัน ไม่เบียดเบียนกันจนเกิดกลียุค หลวงพ่อจรัญ ฐิตธมมฺโม กล่าวว่า พุทธโธโลยี เป็น ปัญญาภายใน ใช้สำรวจความถูกต้องของตนเอง และสังคมบนพื้นฐานแห่งธรรม ในปัจจุบัน มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก กำลังริเริ่มโครงการพัฒนาศูนย์พุทโธโลยี เพื่อการศึกษาและปฏิบัติธรรมซึ่งจะขยายผลงานพุทโธโลยีให้เป็นที่ยอมรับทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับโลกต่อไป

กล่าวโดยสรุป

การใช้สื่ออิเลคโทรนิค ในการถ่ายทอดและแลกเปลี่ยนความรู้ รวมทั้งข้อมูลข่าวสาร ควรใช้เทคโนโลยีในมิติของทางโลก และพุทโธโลยี ในมิติของทางธรรมในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา มิฉะนั้นความเป็นอกาลิโกของพุทธธรรมจะขาดความทันสมัย โดยที่ชาวพุทธมิได้สำเหนียกเท่าที่ควรในเรื่องนี้

ส่วนปัจจัยที่กล่าวถึงด้านอื่นๆในหมวดนี้พบว่าเหมาะสม

เนื้อหาสาระในหมวดที่ 3

ที่ว่าด้วยวิสัยทัศน์ พุทธกิจ เป้าหมาย และยุทธศาสตร์ เห็นควรเพิ่มพันธกิจและยุทธศาสตร์เป็น 9 พันธกิจ หน้า 50 และยุทธศาสตร์ หน้า 54 โดยมีข้อความดังนี้

พันธกิจที่9 (หน้า50) พัฒนาพุทโธโลยีเพื่อการศึกษาให้เกิดความรู้คู่คุณธรรม

ยุทธศาสตร์ที่ 9 (หน้า 54) พัฒนาพุทโธโลยีเพื่อการศึกษาให้เกิดความรู้คู่คุณธรรม
มีมาตรการดังนี้

มาตรการที่ 9.1 มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก ร่วมกับสถาบันเครือข่ายและนักปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาและการศึกษา ทั้งในและต่างประเทศ ระดมความคิดเพื่อพัฒนาพุทโธโลยีเพื่อการศึกษา ทั้งในระบบ นอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย

มาตรการที่ 9.2 มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลกร่วมกับหน่วยงานและองค์การที่เกี่ยวข้อง คัดสรรนักปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาเพื่อทำหน้าที่พระธรรมทูต ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา ผ่านกระบวนการพุทโธโลยีเพื่อการศึกษา โดยยึดหลักไตรสิกขา ทั้งในด้านปริยัติ ปฏิบัติ และปฎิเวธ

มาตรการที่ 9.3 จัดตั้งศูนย์พุทโธโลยีเพื่อการศึกษาและปฏิบัติธรรมตามวัดต่างๆและเครือข่ายองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลกและยุวพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก รวมทั้งมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก เพื่อถ่ายทอดพุทธธรรมตามอุดมการณ์พุทโธโลยี

มาตรการที่ 9.4 ตั้งกองทุนพุทโธโลยี เพื่อการศึกษาและปฏิบัติธรรมด้วยความร่วมมือของผู้ที่เกี่ยวข้องทุกฝ่าย

การที่ได้กำหนดให้มีพันธกิจ และยุทธศาสตร์ 9ข้อในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา นอกจากจะสอดคล้องกับอุดมการณ์แบ่งสายการเผยแผ่พระพุทธศาสนาออกเป็น 9 สายในสมัยอโศกมหาราชแล้วยังสอดคล้องกับค่านิยมและความเชื่อของคนไทยและสังคมไทยโดยรวมอีกด้วย

รายละเอียดอื่นๆ โปรดติดตามในภาคผนวกแนบท้าย

 

 

 

 

 

 

 

ผนวก

แบบแสดงความคิดเห็นจากการประชุมเสวนา

แผนยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนา

ของคณะกรรมาธิการการศึกษา ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม วุฒิสภา

 

โดย
พระพยับ ปญฺญาธโร
-ผู้ทรงคุณวุฒิเครือข่ายมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก

 

 

ความนำ    คณะกรรมาธิการการศึกษา ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม วุฒิสภา ได้จัดให้มีการประชุมเสวนาพิจารณา “ร่างแผนยุทธศาสตร์การเผยแผ่พระพุทธศาสนา” หลายครั้งโดยมีเป้าหมายผู้ทรงคุณวุฒิ/หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง/ประชาชน ร่วมประชุมสัมมนาเพื่อวิพากษ์ร่างแผนการเผยแผ่จำนวน 150 คน เพื่อประชุมสัมมนาวิพากษ์แผนยุทธศาสตร์ที่ปรับปรุงแล้วอีกครั้งในวันที่ 8 กรกฎาคม 2548 ต่อไปนี้เป็นส่วนผนวกความคิดเห็นที่เพิ่มเติมไปพิเศษจากแบบแสดงความคิดเห็นหรือข้อเสนอแนะของคณะกรรมาธิการ ฯ เนื่องจากได้พิจารณายุทธศาสตร์ทั้ง 8 ข้อแล้วเห็นว่ายังไม่ครอบคลุม เนื่องจากขาดเนื้อหาสาระบางประเด็น จึงขอเสนอแนะเพิ่มเติมคือ

 

 

1. ยุทธศาสตร์การสื่อสารยุคใหม่

1.1    โทรทัศน์ ควรเปิดช่องโทรทัศน์เพื่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาขึ้นมาเป็นการเฉพาะ 1 – 3 ช่อง เพื่อให้การเผยแผ่ต่อเนื่องไม่ขาดระยะ และควรเป็นการสื่อสารไปทั่วโลก ผ่านดาวเทียมสื่อสารที่มีทั้งหมดในโลก การสื่อสารทางโทรทัศน์ค่อนข้างมีอิทธิพลต่อกลุ่มเป้าหมาย เพราะง่ายไม่สลับซับซ้อนผู้ชม สามารถรับชมได้ง่ายและความคมชัด ขนาดจอกว้างขวางไม่จำกัดจะทำให้การเผยแผ่พระพุทธศาสนาทันสถานการณ์

1.2    อินเทอเนต อินเทอเนตสามารถไปทั่วโลกก็จริง แต่ไม่ค่อยได้รับความนิยม เพราะการเข้าสู่อินเทอเนต มีข้อจำกัดแตกต่างกันไป มักล้าช้าไม่ทันใจ การลงทุนของผู้ชมทั่วไปค่อนข้างแพง ถ้าเรื่องราวไม่น่าสนใจ อินเทอเนตก็แทบไร้ค่า เพราะไม่มีคนดู แต่อินเทอเนตสามารถทำได้ในลักษณะวิชาการ และเข้าถึงกลุ่มปัญญาในวงกว้าง และเปิดโอกาสให้บุคคลทั่วไปไม่จำกัดเข้าชมได้อินเทอเนตจะมีอิทธิพลต่อผู้ชมที่มีฐานะ ตำแหน่งทางสังคมระดับสูงเป็นลูกค้าประจำขึ้นมา

1.3    เอกสาร ควรจัดทำให้หลายหลาก เพื่อให้เกิดความน่าอ่าน น่าเลื่อมใสในเนื้อหาที่ปรากฏในเอกสารนั้น และรวมไปถึงแนวคิดใหม่ เช่นการ์ตูน แต่ควรระวังให้เป็นการ์ตูนที่ประณีต และต้องแสดงหลักธรรมถูกต้องเสมอไป

1.4    ภาพยนตร์ ควรลงทุนหรือสนับสนุนเอกชนสร้างภาพยนตร์หลายประเภท เช่นภาพยนตร์นิทานธรรมะ ภาพยนตร์ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาที่น่าสนใจ เช่นอโศกมหาราช ที่อินเดียสร้างขึ้นและเผยแผ่ไปทั่วโลก เป็นต้น รวมถึงภาพยนตร์สารคดีการท่องเที่ยวไปในแดนพระพุทธศาสนาทั่วโลก เช่นเรื่องตามรอยพระพุทธเจ้า (ออกทุกวันอังคารช่อง 9 เวลา 20.30 น. ตั้งแต่ 7 มิ.ย. 2548) และควรสร้างภาพยนตร์การ์ตูน เพราะการ์ตูนสามารถสะท้อนนามธรรมได้ไม่จำกัด และเป็นที่นิยมสูง และในกรณีที่ขาดแคลนนักแสดงผู้มีความสามารถสูง เราก็ใช้ฝีมือการ์ตูนมาทดแทนได้ และประเทศไทยก็มีนักเขียนการ์ตูนที่มีฝีมือสูงอยู่มาก

1.5    การแสดงหรือละครธรรมะ เช่นละครของภัทรวดีเธียร์เตอร์ เป็นต้น (ของภัทรวดี มีชูธน) ในมหาวิทยาลัยหรือสถานศึกษา ควรส่งเสริมให้มีการแสดงละครธรรมะ เป็นการฝึกหัดในสาขาจิตรกรรมเวทีทั่วๆไป

1.6    อื่นๆที่มีประสิทธิภาพ เช่นวิทยุ ควรเลือกพิจารณาใช้โดยมองที่ความเหมาะสม แก่สถานที่ บุคคล และกาลเวลา

2. ยุทธศาสตร์ด้านเนื้อหาของธรรมะ

ควรนำหัวข้อธรรมะที่สามารถอธิบายเนื่องกันไปในขณะเดียวกันตลอด 3 ระดับ คือ ระดับปริยัติ ปฏิบัติ ปฎิเวธ ได้แก่

2.1    อริยสัจ 4 คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค

2.2    อริยสัจ ในรูป ไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา

2.3    โอวาทปาฎิโมกข์

2.4    โพชฌงค์ 7 สามารถอธิบายในความหมายเดียวกันกับ อริยสัจ 4 และไตรสิกขาได้ คือ สติ + ธัมมวิจัย เป็นปัญญาสิกขา วิริยะ + สมาธิ เป็นสมาธิสิกขา ปิติ + ปัสสัทธิ + อุเบกขา เป็น ทั้งศีลสิกขา ฌาน และ ปัญญาสิกขา ( มีข้อเน้นคือ ฌาน)

2.5    หลักธรรมข้อที่เป็นทั้งสากลทั้งฝ่ายสงฆ์ นักบวช และฆราวาส ผู้หวังมรรคผลนิพพานต้องปฏิบัติพอๆ กัน คือ มงคล 38 ทิศ 6 อบายมุข 6 ฯลฯ

2.6    สัปปุริสธรรม 7 ขาดไม่ได้

2.7    เนื้อหาของธรรมะ ควรนำมาอธิบายแบบสัมพันธ์ หรือประยุกต์กับสถานการณ์ทางโลกโดยมีหลักพระพุทธศาสนา เป็นสัจธรรมทั้งทางโลกธรรมและโลกุตตรธรรมอย่างไร ทางออก หรือทางแก้ปัญหา เพื่อพ้นทุกข์ตามหลักพระพุทธศาสนาอย่างไรต้องชัดเจนมีเหตุผลทันสมัย

 

 

 

3. ยุทธศาสตร์ด้านบุคคลากร

โดยหลักเดิมแล้ว การเผยแผ่เป็นหน้าที่ของพระอรหันต์บุคคล ถ้าไม่มีพระอรหันต์บุคคลจึงเป็นหน้าที่ของพระอริยบุคคลระดับรองๆ ลงมา คือพระอนาคามี พระสกิทาคามี และ พระโสดาบัน ในยุคปัจจุบัน ควรมองที่คุณสมบัติของนักเผยแผ่ ทั้งฝ่ายสงฆ์และฝ่ายฆราวาส ดังนี้

3.1    ต้องมีวุฒิภาวะ ระวังว่า สอนคนอื่นอย่างไร ตนก็ต้องปฏิบัติตามอย่างนั้นด้วย

3.2    ควรปรับเปลี่ยนวิธีการให้ทันสมัย เช่นจากการเทศน์ มาเป็น สนทนา (หรือ จากPreach มาเป็น Dialoque) บ้าง ( ตามกาลเทศะ เหตุผล บุคคล เวลา ) ในระยะยาวข้างหน้า ควรฝึกใช้วิธีสนทนา (Dialoque ) นี้ เป็นหลักจึงจะทันสมัยทันยุค

3.3    บุคลิกภาพของนักเผยแผ่ควรเป็นประชาธิปไตย และมีสำนึกเป็นประชาธิปไตย ไม่ใช่เอาสำนึกเชิงอำนาจไปเผยแผ่ ( หมายความว่าอย่าไปบังคับให้เขาเชื่อเรา )

3.4    เผยแผ่อย่างจริงใจ หวังประโยชน์แท้จริงแด่ผู้ฟัง โดยให้เข้าใจสาระหรือหลักวิชาอันบริสุทธิ์ ให้คนได้สัมผัสว่า งานของนักเผยแผ่เป็นประโยชน์แก่คนทั้งหลายโดยส่วนเดียวล้วนๆ

3.5    มีความมั่นใจ เชี่ยวชาญในการโต้แย้งกับคนต่างลัทธิ ใฝ่ศึกษาให้เข้าใจลัทธิศาสนาอื่น เห็นจุดอ่อนและจุดแข็งของลัทธิอื่น และเห็นจุดเข้มแข็งของศาสนาพุทธ ที่เป็นอริยสัจธรรมเชิงวิทยาศาสตร์อย่างไร เข้าใจวิทยาศาสตร์ และ ไม่ใช่วิทยาศาสตร์

3.6    นักเผยแผ่ ควรเผยแผ่ด้วยการพาปฏิบัติได้ด้วย สอนอย่างไร พาปฏิบัติอย่างนั้นและควรนำงานท่องเที่ยวทัศนาจรเชิงธรรมะเข้ามาร่วมกับงานเผยแผ่ เช่นพาปฏิบัติสมาธิ พาเดินป่า พาปฏิบัติธุดงค์ พาเดินทางไปต่างประเทศ โดยเฉพาะเนปาล และอินเดียแดนสังเวชนียสถานทั้งสี่ที่เกี่ยวข้องกับองค์พระบรมศาสดาโดยตรง หรือพาชาวต่างประเทศมาเที่ยวเมืองไทย โดยพาไปวัดที่มีความศรัทธานิยมสูงทางธรรมะ ฯลฯ

3.7    มีความคล่องตัวในการใช้เครื่องมือสื่อสารต่างๆการใช้ภาษาควรเพิ่มภาษาสากลคือภาษาอังกฤษ นักเผยแผ่ผู้มองกาลไกลจำเป็นต้องริเริ่มนำภาษาเผยแผ่เป็นภาษาต่างประเทศใช้ฝึกฝนตนเองอย่างขาดไม่ได้

4.     ยุทธศาสตร์การสนับสนุนด้านการเงินและการคลัง ต้องให้เพียงพอ โดยให้พอๆกับการสนับสนุนด้านการสาธารณูปการ มีแหล่งเงินทุนหลากหลาย มีการเน้นข่าวสารข้อมูลที่ทำความเข้าใจในความสำคัญของงานการเผยแผ่ลงไปสู่ชาวพุทธอย่างทั่วถึง ในขณะที่ชาวพุทธยังไม่ค่อยให้การสนับสนุนด้านการเผยแผ่นี้ ควรมีรัฐบาลเป็นแหล่งสนับสนุนที่มั่นคง

บทสรุป ยุทธศาสตร์ 4 ประการคือการสื่อสารที่ยอดเยี่ยม หลักธรรมที่ยอดเยี่ยม บุคคลากรที่ยอดเยี่ยม และการสนับสนุนที่ยอดเยี่ยม จะช่วยให้การเผยแผ่พระพุทธศาสนาครบถ้วนสมบูรณ์ มีประสิทธิภาพเต็มที่

 

 

 

• พระพยับ ปญฺญาธโร
  ผู้ทรงคุณวุฒิเครือข่ายมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก