ประเด็นนี้ อยู่ที่ความเข้าใจว่า  สมถกรรมฐานคืออะไร  และเกี่ยวข้องหรือมีสัมพันธ์อย่างไรหรือไม่กับสิ่งที่อ้างถึง คือ หลงไหล  สมถกรรมฐานทำให้คนหลงไหลเป็นอัตตาจริงหรือไม่?   สมถกรรมฐานทำให้รู้ใจคน มีหูทิพย์  ตาทินย์ รู้อนาคต  และระลึกชาติได้  ซึ่งทำให้หลง  และไม่อาจก้าวข้ามไปยังขั้น วิปัสนากรรมฐานเพื่อมรรคผลนิพพานได้   จริงหรือไม่?

จะขอยืนยันในหลักการก่อนว่า  การจะปฏิบัติถึงขั้นวิปัสนากรรมฐานได้นั้น จะต้องผ่านสมถกรรมฐานไปให้ได้เสียก่อน  เหมือนคนจะเรียนชั้นมัธยมปลาย ต้องผ่านมัธยมต้นให้ได้ ได้ใบรับรองมัธยมต้นก่อน    ถ้าไม่ผ่านสมถกรรมฐานก็เรียนวิปัสนากรรมฐานไม่ได้  อันนี้เป็นชั้น ๆ อยู่ โดยมีเหตุมีผลอยู่ว่าทำไม

ฉะนั้น ถ้าเราต้องการผล  มรรคผลสูงสุด  ถึงอย่างไรบุคคลใดต้องปฏิบัติสมถกรรมฐานให้สำเร็จให้ได้ ก่อน  อย่างขาดไม่ได้อยู่แล้ว     ส่วนเรื่องกาอาจจะทำให้หลงใหล เป็นอัตตา เพราะได้มาซึ่ง การรู้ใจคน หูทิพย์ ตาทิพย์ รู้อนาคต และระลึกชาติได้ ซึ้งทำให้หลง และไม่อาจก้าวข้ามไปยังขั้น วิปัสนากรรมฐาน เพื่อมรรคผลนิพพาน  หรืออุปสรรคประการต่าง ๆ  ที่ไม่อาจจะบรรลุถึงวิปัสนากรรมฐานได้นั้น ก็ต้องค่อยขจัด  หรือแก้ไขไป   กล่าวอีกอย่างหนึ่ง ปัญหาเป้นเรื่องธรรมดา ที่ต้องเจอ  ก็ต้องแก้ไขไป  เพราะถ้าไม่แก้ไขก็เดินต่อไปสู่เป้าหมายมรรคผล นิพพดานไม่ได้

ถ้าเราฝึกสมาธิ  จะสังเกตได้ว่า  สมาธินี่แหละเป็นวิธีฝึกที่สำคัญทางสมถกรรมฐานอย่างหนึ่ง   เมื่อเรานั่งสมาธิสำเร็จในระดับจิตนิ่งได้  ไม่กวัดแกว่ง  จิตอยู่กับที่ สบาย เหมือนนอนในอู่  นั่นแหละคือสภาวะสมถะ  จะเรียกว่าสมาธิระดับนั้นคือ  สมถกรรมฐานก็ได้   ต่อเมื่อสมาธิเจริญไปถึงระดับอัปนาสมาธิ จิตจะว่าง  เบา  เหมือนไร้ตัวตน  เหมือนไม่รู้สึกตัวว่านั่งอยู่กับพื้น  เหมือนลอยกลางอากาศ  นั่นแหละสภาวะของวิปัสนากรรมฐาน  สมองจะโล่งปลอดโปร่ง   วิปัสนากรรมฐานหมายความถึงมันสมองคิดที่มีประสิทธิภาพในการคิดอย่างลึกซึ้ง ไม่ว่าจะคิดในเรื่องใด  ถ้าคิดเรื่องไตรลักษณ์ ก็จะเป้นประโยชน์ทางการรู้แจ้งสัจธรรม บรรลุธรรมได้ ถึงขั้นพระอรหัตตมรรค อรหัตผลได้

หรือคิดไปเรื่องอื่น ก็อาจเกิดตาทิพย์ หูทิพย์ ระลึกชาติ  ฯลฯ ไปได้

ฉะนั้น  บางทีเรื่องราวที่อ้างมาคือหูทิพย์ ตาทิพย์ รู้อนาคต และระลึกชาติได้  จึงเป้นผลจากสมาธิตามระดับขั้นตอนของสมาธิ  ซึ่งจะเป็นผลให้สภาพจิตใจละเอียดอ่อนลงไปตามระดับของกรรมฐานที่จิต     ที่จริงเราจะเข้าใจเอาง่าย ๆ ก็ได้ว่า  จิตเป็นสมถะ  หรือจิตเป็นวิปัสนา ก็จะเข้าใจง่ายกว่า   โดยบ่งถึงลักษณะละเอียดของจิต  ความโปร่งโล่ง สะอาดของจิต   ถ้าอยู่ในระดับจิตเป็นสมถะนั้นก็ดีหน่อยก็ตรงที่จิตรู้จักอยู่กับที่ได้ ไม่วุ่นวาย วอกแวก ซัดส่ายไปตามอารมณ์ภายนอก   ทำให้นิ่งสบายในอู่นอน   และจิตวิปัสนานั้นหมายถึงจิตที่สะอาดขึ้น  ฉลาดรู้ขึ้น  และมีปัญญาขึ้น  นั่นเอง   มีความละเอียดกว่าจิตสมถะ 

ถ้าเราศึกษาจากตำรา  ยิ่งดูหลายตำราก็จะยิ่งสับสน  แต่ถ้าเราเริ่มปฏิบัติธรรม  ให้ทราบลักษณะของจิตที่หยุดนิ่ง สบาย  เราก็จะเข้าใจทันทีด้วยตนเองว่ามันไม่เหมือนที่ตำราว่าไว้  เพราะภาษาไม่ตรงกับสภาพที่เป้นจริงของสมถกรรมฐาน หรือ ภาษาไม่ตรงกับเนื้อธรรมะที่แท้จริงนั่นเอง   จึงขอให้ดูตำราเพื่อนำไปเป็นแนวทางปฏิบัติ  อย่าดูตำราแล้วเชื่อเลยว่าต้องเป็นไปเช่นนั้นตามตำรา   จะเชื่อก็ต่อเมื่อปฏิบัติดูแล้ว เห็นจริงแล้ว  ก็จะไม่มีข้อสงสัยจากตำราอีก

มีอะไรที่เกี่ยวกับปัญหาที่ถามมานี้อีกมากเลยทีเดียว  จะค่อย ๆ อธิบายให้เข้าใจไปในเชิงปฏิบัติไปเท่าที่เหตุการณ์อำนวย